Vô sinh vì nhựa?

Nhựa, một vật liệu quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày, đang trở thành mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe con người, đặc biệt là khả năng sinh sản. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng các hóa chất có trong nhựa, như BPA (bisphenol A) và phthalates, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh sản.

Nhựa và nguy cơ vô sinh ở nam giới

BPA và phthalates là hai hóa chất phổ biến trong nhựa có khả năng gây rối loạn nội tiết. Những chất này có thể can thiệp vào hệ thống hormone của cơ thể, đặc biệt là hormone testosterone – yếu tố quan trọng quyết định khả năng sinh sản ở nam giới.

Theo một nghiên cứu được công bố trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, tiếp xúc lâu dài với BPA có thể:

• Giảm số lượng tinh trùng: Số lượng tinh trùng giảm đáng kể ở những nam giới có mức BPA trong máu cao.
• Làm suy yếu khả năng di động của tinh trùng: Tinh trùng di chuyển kém hiệu quả, dẫn đến khó khăn trong việc thụ thai.
• Tăng tỷ lệ dị dạng tinh trùng: BPA ảnh hưởng đến quá trình phát triển bình thường của tinh trùng, làm tăng nguy cơ dị tật.

Ngoài ra, phthalates – hóa chất có trong các sản phẩm như bao bì thực phẩm, mỹ phẩm, và đồ chơi – cũng được chứng minh là làm suy giảm chức năng sinh sản. Một nghiên cứu của Environmental Health Perspectives phát hiện rằng phthalates làm giảm nồng độ testosterone trong máu, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất tinh trùng.

Cơ chế ảnh hưởng của nhựa đến tinh trùng

Nhựa và các hóa chất đi kèm như BPA (Bisphenol A) và phthalates có khả năng tác động trực tiếp và gián tiếp đến hệ sinh sản của nam giới, đặc biệt là quá trình hình thành và chức năng của tinh trùng.

Rối loạn hormone sinh sản

BPA và hormone testosterone: BPA có cấu trúc hóa học tương tự hormone estrogen, dẫn đến việc cơ thể "hiểu nhầm" nó là một hormone tự nhiên. Khi BPA xâm nhập vào cơ thể, nó có thể:

• Cạnh tranh hoặc ức chế hoạt động của testosterone – hormone chính điều chỉnh quá trình sản xuất tinh trùng.

• Kích thích các tế bào Leydig (tế bào sản xuất testosterone trong tinh hoàn) tiết ra hormone một cách bất thường, làm gián đoạn cân bằng nội tiết.

Phthalates và giảm testosterone: Phthalates, thường có trong nhựa mềm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân, làm giảm nồng độ testosterone bằng cách ức chế các enzyme tham gia vào quá trình tổng hợp hormone này. Khi testosterone bị giảm, quá trình sản xuất tinh trùng bị gián đoạn hoặc kém hiệu quả.

Gây tổn thương DNA của tinh trùng

BPA làm tổn thương vật liệu di truyền: Nhiều nghiên cứu, như nghiên cứu đăng trên Tạp chí Sinh sản và Vô sinh (Fertility and Sterility), đã chỉ ra rằng BPA có thể gây ra các đứt gãy trong cấu trúc DNA của tinh trùng. Điều này dẫn đến:

• Tinh trùng bị dị tật, giảm khả năng thụ tinh.

• Nguy cơ sẩy thai hoặc các dị tật bẩm sinh nếu thụ tinh thành công.

Tăng stress oxy hóa: BPA và phthalates thúc đẩy sự hình thành các gốc tự do trong tinh hoàn. Gốc tự do làm tổn thương màng tế bào và DNA của tinh trùng, ảnh hưởng đến khả năng di chuyển và sống sót.

Ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh (spermatogenesis)

Giai đoạn phát triển tinh trùng bị cản trở: BPA và phthalates làm gián đoạn hoạt động của các tế bào Sertoli – tế bào chịu trách nhiệm nuôi dưỡng tinh trùng non trong quá trình trưởng thành. Khi chức năng của các tế bào này suy giảm, tinh trùng không thể phát triển hoàn chỉnh.

Tổn thương vi cấu trúc trong tinh hoàn: Hóa chất nhựa tích tụ lâu ngày gây tổn hại đến cấu trúc vi mô trong tinh hoàn, bao gồm màng đáy của ống sinh tinh (nơi sản xuất tinh trùng). Tình trạng này làm giảm hiệu suất sản xuất và chất lượng tinh trùng.

Tích lũy vi nhựa và ảnh hưởng lâu dài

• Vi nhựa trong hệ tuần hoàn: Các hạt vi nhựa nhỏ đến mức có thể xâm nhập vào máu và các cơ quan nội tạng, bao gồm cả tinh hoàn. Khi vi nhựa tích tụ, chúng gây viêm mãn tính, ảnh hưởng đến mô sinh sản và chức năng nội tiết.

• Nguy cơ truyền qua thế hệ: Nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng tiếp xúc với BPA ở thế hệ trước có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của thế hệ sau, thậm chí cả khi không tiếp xúc trực tiếp. Điều này cho thấy nhựa có tác động không chỉ hiện tại mà còn kéo dài qua nhiều thế hệ.

Các nghiên cứu về vô sinh do nhựa

Một bài báo do nhóm nghiên cứu tại Đại học New Mexico (Mỹ) vừa đăng trên tạp chí “Toxicological Science” số tháng 5/2024 cho thấy vi hạt nhựa đã xâm nhập tinh hoàn của giới mày râu. Các mẫu tinh hoàn người và chó được phân tích đều có chứa vi hạt nhựa.

Hàm lượng hạt vi nhựa trung bình trong tinh hoàn của con người là 328,44 microgram/gram, trong đó phổ biến nhất là polyetylen (chủ yếu có nguồn gốc từ túi nhựa và chai nhựa). Sự phổ biến của vi hạt nhựa trong tinh hoàn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của nam giới.

Để làm rõ hơn liệu vi hạt nhựa xâm nhập vào hệ thống sinh sản có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của con người hay không, nhóm nghiên cứu còn nghiên cứu sinh thực khí – tinh hoàn của nam giới.

Nhóm nghiên cứu đã lấy mẫu tinh hoàn của 47 con chó và 23 nam tình nguyện viên, sau đó sử dụng phương pháp sắc ký khí nhiệt phân/khối phổ siêu nhạy để phát hiện và phân tích định lượng 12 loại vi hạt nhựa thường tồn tại trong môi trường hiện tại.

Kết quả thấy chúng có mặt trong cả mẫu tinh hoàn của chó và người, nhưng lượng vi hạt nhựa trong tinh hoàn của con người cao hơn nhiều so với lượng trong tinh hoàn của chó. Trung bình, nồng độ vi hạt nhựa trong tinh hoàn của con người là 328,44 microgam/gram và nồng độ vi nhựa trong tinh hoàn của chó là 122,63 microgram/gram. Lượng vi hạt nhựa trong tinh hoàn của con người gần gấp ba lần so với chó.

Phân tích các loại vi hạt nhựa cho thấy con người và chó có tỷ lệ tương tự nhau về các loại nhựa chính. Loại phổ biến nhất là Polyetylen (PE), chiếm 36,4% ở chó và 35,2% ở người. Lượng Polyvinyl Chloride (PVC) cũng có, nhưng không cao bằng Polyetylen. Polyetylene thường được sử dụng trong sản xuất túi và chai nhựa, trong khi Polyvinyl Chloride thường được sử dụng trong sản xuất ống nước gia dụng.

Số lượng tinh trùng của nam giới đã giảm ở nhiều nước trên thế giới. Kể từ năm 1970, lượng tinh trùng bình quân đầu người trên toàn cầu đã giảm từ 100 triệu tinh trùng/ml xuống còn khoảng 20-40 triệu/ml. Đồng thời, theo tiêu chuẩn phân tích tinh dịch do Tổ chức Y tế Thế giới (WTO) ban hành, số lượng tinh trùng trên mỗi đơn vị cũng đã giảm tới 75% trong 40 năm.

Giải pháp bảo vệ sức khỏe sinh sản trước tác hại của nhựa

Để giảm thiểu nguy cơ vô sinh do nhựa, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa: Tránh dùng chai nhựa, hộp nhựa dùng một lần hoặc các sản phẩm có chứa BPA và phthalates.
• Thay thế bằng vật liệu an toàn: Sử dụng thủy tinh, thép không gỉ, hoặc các vật liệu an toàn khác để chứa thực phẩm và đồ uống.
• Tránh tiếp xúc nhiệt độ cao: Không hâm nóng thực phẩm hoặc nước uống trong hộp nhựa, vì nhiệt độ cao làm hóa chất dễ giải phóng hơn.
• Lọc nước uống: Sử dụng hệ thống lọc nước để loại bỏ vi nhựa và các hóa chất độc hại.