Trẻ em bị béo phì phải làm sao?

Trong những năm gần đây, tỷ lệ trẻ em bị béo phì đã tăng lên một cách đáng báo động, trở thành một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và tương lai sức khỏe của trẻ. Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), tỷ lệ trẻ em bị béo phì đã tăng gấp ba lần kể từ những năm 1970. Ở một số quốc gia phát triển, khoảng 20% trẻ em trong độ tuổi từ 5 đến 19 tuổi đang phải đối mặt với vấn đề béo phì. Vấn đề này không chỉ giới hạn ở các quốc gia giàu có mà còn lan rộng ở các nước đang phát triển, nơi mà sự chuyển dịch về lối sống và thói quen ăn uống đã dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ béo phì ở trẻ em.

Nguyên nhân gây ra béo phì ở trẻ em

Chế độ ăn uống

Tiêu thụ nhiều calo hơn nhu cầu của cơ thể, đặc biệt là từ thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và đồ uống có đường có thể góp phần lớn vào sự gia tăng cân nặng. Thói quen ăn uống không lành mạnh như ăn quá nhiều thức ăn giàu năng lượng, ít chất xơ và vitamin cũng là yếu tố quan trọng.

Thiếu hoạt động thể chất

Trẻ em hiện nay có xu hướng dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động ít vận động như xem TV, chơi video game, và sử dụng máy tính thay vì chơi ngoài trời. Thiếu vận động không chỉ giảm lượng calo tiêu thụ mà còn có thể dẫn đến sự phát triển kém của cơ bắp.

Yếu tố di truyền

Gen cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển béo phì. Trẻ em có cha mẹ hoặc anh chị em bị béo phì có nguy cơ cao hơn phát triển béo phì.

Yếu tố môi trường và xã hội

Môi trường sống, cộng đồng và văn hóa ảnh hưởng đến thói quen ăn uống và hoạt động thể chất của trẻ. Ví dụ, việc tiếp cận dễ dàng với các loại thực phẩm không lành mạnh hoặc thiếu cơ sở vật chất cho hoạt động thể chất có thể gây béo phì.

Cách nhận biết trẻ em bị thừa cân, béo phì

Chỉ số BMI

BMI là một trong những chỉ số phổ biến nhất để đánh giá tình trạng cân nặng của trẻ. Để tính BMI, bạn chia cân nặng của trẻ (tính bằng kilogram) cho bình phương của chiều cao (tính bằng mét). Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, chỉ số BMI được so sánh với các đối tượng cùng tuổi và giới để xác định trẻ có thuộc nhóm thừa cân hoặc béo phì không.

Biểu đồ phát triển

Các bác sĩ và chuyên gia sức khỏe thường sử dụng biểu đồ tăng trưởng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) hoặc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để theo dõi tình trạng cân nặng, chiều cao và BMI của trẻ theo thời gian. Trẻ được coi là thừa cân nếu chỉ số BMI của chúng nằm trong khoảng từ 85% đến dưới 95% so với trẻ cùng tuổi và giới, và bị béo phì nếu chỉ số BMI của chúng từ 95% trở lên.

Đánh giá về mặt lâm sàng

Bác sĩ có thể đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ dựa trên các dấu hiệu thể chất như mức độ mỡ tích tụ xung quanh vùng bụng và các vùng khác của cơ thể. Một số dấu hiệu khác bao gồm khó thở khi vận động, sự mệt mỏi nhanh chóng, và các vấn đề về da.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Kiểm tra định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thừa cân hoặc béo phì ở trẻ. Bác sĩ sẽ đo chiều cao, cân nặng và có thể yêu cầu các xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ cholesterol, glucose và các yếu tố rủi ro khác.

Biện pháp giúp trẻ béo phì giảm cân

Cân bằng dinh dưỡng

Đảm bảo trẻ nhận được một chế độ ăn đa dạng bao gồm trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, và protein ít chất béo. Giảm lượng đường và chất béo bão hòa trong chế độ ăn.

Kiểm soát khẩu phần ăn

Dùng đĩa nhỏ hơn để kiểm soát lượng thực phẩm tiêu thụ, tránh để trẻ ăn quá no.

Hạn chế đồ ngọt và đồ ăn nhanh

Giảm thiểu việc tiêu thụ các thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường và snacks không lành mạnh.

Khuyến khích hoạt động thể chất

Tăng cường vận động

Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất ít nhất 60 phút mỗi ngày, như đi bộ, đạp xe, bơi lội, hoặc các môn thể thao.

Hạn chế thời gian ngồi

Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử như TV, máy tính, và điện thoại không quá 1-2 giờ mỗi ngày.

Tham gia cùng trẻ

Gia đình có thể cùng tham gia các hoạt động vui chơi ngoài trời để tăng cường mối quan hệ và làm gương cho trẻ.

Giáo dục sức khỏe và dinh dưỡng

• Học về dinh dưỡng: Dạy trẻ về các lựa chọn thực phẩm lành mạnh và tầm quan trọng của chế độ ăn cân bằng.

• Tự làm thức ăn: Khuyến khích trẻ tham gia vào quá trình chuẩn bị bữa ăn để trẻ hiểu và quan tâm hơn đến những gì mình đang ăn.

Đồng hành cùng trẻ

• Tạo môi trường hỗ trợ: Đảm bảo mọi người trong gia đình đều hiểu và ủng hộ mục tiêu giảm cân của trẻ.

• Đối phó với áp lực xã hội: Giúp trẻ phát triển kỹ năng xử lý bình luận tiêu cực hoặc áp lực từ bạn bè về hình thể hoặc chế độ ăn uống.

Theo dõi và đánh giá

• Kiểm tra định kỳ: Đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi tiến trình giảm cân và điều chỉnh phương pháp nếu cần.

• Đánh giác tác động: Cân nhắc đến tác động của việc giảm cân đối với sức khỏe tổng thể của trẻ, bao gồm sức khỏe thể chất và tâm lý.

Một số sai lầm thường gặp khi giảm cân cho trẻ bị béo phì

Nhịn ăn để giảm cân

Đây là biện pháp sai lầm vì khi quá đói sẽ ăn bù nhiều năng lượng hơn. Ngoài ra, nếu nhịn ăn để giảm cân, cân nặng có thể giảm nhanh, song có thể dẫn đến nhiều rối loạn chuyển hóa nguy hiểm, kéo theo giảm sức lao động, khả năng học tập, khối cơ giảm, hoạt động thể lực giảm theo nên rất dễ lên cân trở lại, sẽ béo hơn sau các đợt nhịn ăn đó do… ăn bù.

Hạn chế uống sữa

Quan niệm trẻ béo cần hạn chế uống sữa và đây là quan niệm sai lầm. Vì sữa và các chế phẩm từ sữa thường được coi là một nhóm thực phẩm thiết yếu, cần thiết hàng ngày. Các thành phần của sữa giúp trẻ bổ sung đầy đủ các vitamin và giúp cho sự tăng trưởng của trẻ. Nếu trẻ béo nên cho trẻ uống sữa tách béo.

Hạn chế tinh bột, không ăn tinh bột, hạn chế thịt hoặc ăn nhiều thịt...

Với quan niệm nếu ăn nhiều cơm và các tinh bột sẽ khiến trẻ bị béo, nên cha mẹ thường khuyến khích trẻ hạn chế tinh bột, ăn nhiều thịt để giảm cân. Và ngược lại nhiều cha mẹ cho rằng ăn nghèo đạm (không ăn thịt) chỉ ăn cơm và rau (chế độ ăn nghèo đạm)… giúp trẻ giảm cân. Các quan niệm này không hẳn đúng. Vì thực phẩm vào trong cơ thể cần đa dạng, đủ chất bao gồm các chất đạm, chất béo, tinh bột… đều có thể chuyển thành chất béo dự trữ. Vì vậy, không nên coi ăn nhiều thịt, nhiều mỡ mới gây béo, mà ăn quá thừa chất bột, đường, đồ ngọt cũng có thể gây béo. Ngược lại nếu nhịn ăn tinh bột (cơm, phở, bún…) chỉ ăn thịt và rau để giảm cân cũng không đúng.