Nhựa "xâm chiếm" cơ thể chúng ta như thế nào?

Trong những năm gần đây, "hạt vi nhựa" đã trở thành một từ khóa được nhắc đến nhiều trên các phương tiện truyền thông. Những nghiên cứu thực tế cho thấy rằng hạt vi nhựa không chỉ có mặt trong môi trường mà còn xâm nhập vào cơ thể con người. Một nghiên cứu năm 2022 của các nhà khoa học Hà Lan đã phát hiện hạt vi nhựa trong máu người, cho thấy khả năng các hạt này có thể di chuyển khắp cơ thể và tích tụ trong các cơ quan. Tương tự, nghiên cứu tại Anh cũng phát hiện hạt vi nhựa trong mô phổi của người sống. Những phát hiện này chỉ ra rằng hạt vi nhựa đã trở thành một phần không mong muốn trong cơ thể, đặt ra nhiều lo ngại về tác động của chúng đến sức khỏe dài lâu.

Hạt vi nhựa là gì?

Hạt vi nhựa là những hạt nhựa có kích thước rất nhỏ, thường dưới 5 mm. Chúng được tìm thấy khắp mọi nơi, từ nước biển, sông ngòi, đến trong đất, thực phẩm và thậm chí trong không khí. Hạt vi nhựa có thể hình thành từ các sản phẩm nhựa bị phân hủy, chẳng hạn như túi nilon, chai nhựa, hay các sản phẩm chất dẻ nhựa bị vứt bỏ.

Hạt vi nhựa đã "xâm chiếm" cơ thể chúng ta như thế nào?

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng hạt vi nhựa đã xâm nhập vào cơ thể con người qua nhiều con đường khác nhau, bao gồm:

Thực phẩm và đồ uống

Các loại thực phẩm như hải sản, muối, nước đóng chai đã được phát hiện có chứa hạt vi nhựa. Hải sản, đặc biệt là cá và nghêu, có xu hướng tích tụ các hạt nhựa này trong cơ thể do chúng sống trong các khu vực ô nhiễm. Ngoài ra, các loại thực phẩm khác như rau củ trồng gần khu vực ô nhiễm cũng có thể chứa hạt vi nhựa do hấp thụ từ đất hoặc nước bị ô nhiễm.

Nước uống, đặc biệt là nước đóng chai, cũng là một nguồn hạt vi nhựa đáng kể. Các nghiên cứu cho thấy rằng nước đóng chai thường chứa lượng vi nhựa cao hơn so với nước máy, do quá trình đóng chai và sử dụng chai nhựa.

Hô hấp

Những hạt nhựa siêu nhỏ có thể bay trong không khí và bị con người hít vào. Việc tiếp xúc với các khu vực có nồng độ vi nhựa cao, như các đường giao thông ô nhiễm hay các khu công nghiệp, có thể làm tăng khả năng hô hấp phải nhựa. Các hạt vi nhựa trong không khí có thể đến từ quá trình mài mòn lốp xe, sự phân hủy của sản phẩm nhựa ngoài trời, hoặc từ các nhà máy sản xuất nhựa.

Sử dụng sản phẩm chăm sóc cá nhân

Các sản phẩm chăm sóc cá nhân như kem tẩy tế bào chết, sữa rửa mặt, và các loại mỹ phẩm thường chứa những hạt nhựa nhỏ để giúp tẩy rửa hoặc tăng hiệu quả sản phẩm. Khi sử dụng, các hạt vi nhựa này có thể bị hấp thụ vào da hoặc vô tình đi vào cơ thể. Ngoài ra, việc rửa trôi các sản phẩm này có thể dẫn đến việc hạt vi nhựa xâm nhập vào hệ thống nước, từ đó quay trở lại chuỗi thực phẩm.

Tiếp xúc qua da

Mặc dù ít được nghiên cứu hơn, nhưng các hạt vi nhựa cũng có thể xâm nhập vào cơ thể qua da, đặc biệt là khi chúng tiếp xúc với các vùng da bị tổn thương hoặc vết thương hở. Điều này có thể xảy ra khi chúng ta tiếp xúc trực tiếp với môi trường ô nhiễm hoặc sử dụng các sản phẩm chứa hạt vi nhựa.

Hạt vi nhựa ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Mặc dù tác động của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những ảnh hưởng tiềm tàng, bao gồm:

• Viêm nhiễm và phản ứng miễn dịch: Khi hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể kích thích phản ứng miễn dịch, gây viêm nhiễm.
• Nguy cơ tích tụ độc tố: Hạt vi nhựa có thể mang theo các chất độc hại như PCB, DDT, và các hóa chất có hại khác, có thể tích tụ trong cơ thể và gây ra các vấn đề về sức khỏe.
• Gây rối loạn nội tiết: Nhiều loại nhựa chứa các chất có thể gây rối loạn nội tiết như BPA, có khả năng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và phát triển.
• Tác động lên hệ tiêu hóa: Hạt vi nhựa khi đi vào hệ tiêu hóa có thể gây ra kích ứng niêm mạc đường ruột, làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột và dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa.

Hạt vi nhựa được phát hiện trong cơ thể người

Máu

Năm 2022, các nhà khoa học Hà Lan lần đầu tiên phát hiện hạt vi nhựa trong máu người, chứng minh khả năng các hạt này di chuyển khắp cơ thể và tích tụ trong các cơ quan. 

Phổi

Năm 2023, nghiên cứu tại Anh phát hiện hạt vi nhựa sâu trong mô phổi của người sống, bao gồm cả những khu vực mà trước đây chưa từng được ghi nhận.

Não

Nghiên cứu do Viện Khoa học Thần kinh, Đại học Curtin (Úc) dựa trên nồng độ vi nhựa bên trong 51 mẫu khám nghiệm tử thi, phát hiện thấy các hạt nhựa nhỏ bằng một cách nào đó đã len lỏi vào trong gan, thận và não người.

Đây là lần đầu tiên có nghiên cứu chứng minh vi nhựa được tìm thấy trong não người. Đáng chú ý, lượng vi nhựa trong não thậm chí cao hơn gấp 30 lần so với gan và thận. 

Lý giải cho điều này, các nhà khoa học đưa giả thuyết rằng có thể vi nhựa đã lọt vào trong mạch máu, và được bơm lên não. Do lượng máu lưu thông qua não cao hơn các cơ quan khác, nên vi nhựa xuất hiện nhiều hơn ở não được xem là hệ quả tất yếu. Mặt khác, gan và thận với chức năng xử lý các chất độc và bài tiết, nên có thể đã loại bỏ bớt một phần vi nhựa ra bên ngoài.

Tinh dịch và sữa mẹ

Nghiên cứu tại Bệnh viện số 3 Đại học Bắc Kinh phát hiện hạt vi nhựa trong tinh dịch và tinh hoàn của bệnh nhân. Tương tự, nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Marche (Ý) tìm thấy hạt vi nhựa trong sữa mẹ, với 3/4 mẫu sữa được phân tích chứa các hạt này. 

Mô tim

Năm 2023, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy hạt vi nhựa trong mô tim của những người đã trải qua phẫu thuật tim. Nghiên cứu trên do TS. Yang Xiubin (Khoa phẫu thuật tim mạch, Bệnh viện Anzhen Bắc Kinh, Trung Quốc) cùng các đồng nghiệp thực hiện. Nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí khoa học và công nghệ môi trường (Environmental Science and Technology) của Hiệp hội Hóa học Mỹ. TS. Yang Xiubin cùng nhóm các nhà nghiên cứu đã sử dụng hình ảnh hồng ngoại trực tiếp và phát hiện ra các hạt vi nhựa có đường kính từ 20-500 micromet từ 8 loại nhựa khác nhau trong mô tim.

Làm thế nào để giảm thiểu hạt vi nhựa trong cơ thể?

Giảm sử dụng nhựa dùng một lần: Hãy cố gắng giảm sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi nilon, ống hút nhựa, và chai nhựa.

• Lựa chọn thực phẩm sạch: Để giảm nguy cơ tiếp xúc với hạt vi nhựa, hãy chọn thực phẩm tươi sống, hạn chế sử dụng thực phẩm đóng hộp nhựa.
• Sử dụng sản phẩm chăm sóc cá nhân không chứa hạt nhựa: Kiểm tra nhãn mác của các sản phẩm chăm sóc cá nhân và chọn loại không chứa hạt nhựa.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ: Tránh tiếp xúc với các khu vực ô nhiễm và giữ không gian sống sạch sẽ để giảm lượng hạt vi nhựa trong không khí.
• Tránh sử dụng nhiệt cao với nhựa: Không sử dụng lò vi sóng để làm nóng thực phẩm trong hộp nhựa, vì nhiệt độ cao có thể làm tăng lượng vi nhựa và hóa chất ngấm vào thực phẩm.
• Chọn đồ gia dụng bằng vật liệu tự nhiên: Sử dụng đồ gia dụng từ vật liệu như thủy tinh, thép không gỉ, hoặc gốm thay vì nhựa để giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa.
• Hạn chế sử dụng quần áo từ sợi tổng hợp: Nên chọn quần áo từ sợi tự nhiên như cotton, len, thay vì polyester hoặc nylon, vì sợi tổng hợp có thể giải phóng vi nhựa khi giặt.
• Tăng cường giám sát chất lượng không khí trong nhà: Sử dụng máy lọc không khí để giảm vi nhựa và các hạt bụi mịn trong không khí.